Een stellige uitspraak

Niemand is als u, o HEER, u bent groot,
groot is uw naam door uw kracht.
Wie zou geen ontzag voor u hebben?
Koning van de volken, dat komt u immers toe.
Onder alle wijzen van de volken,
onder al hun koningen is niemand als u.
(Jer. 10:6-7, NBV).

Deze Dag beginnen we met de kennismaking met een nieuwe wijs, de derde alweer: de wijs Weergaloos. ‘Weergaloos’ is een woord dat mensen gebruiken wanneer ze iemand bewonderen die bewezen heeft uniek te zijn. Het betekent zoveel als: “zonder gelijke”. Je hoort het woord veel in de rubriek ‘Sport’ in kranten en op nieuwssites. Zo konden we in 2017 lezen over een autocoureur die werd aangeduid als ‘Weergeloze Max’, de jonge en veelbelovende Max Verstappen, sportman van het jaar — ‘inhaalmeester en regenkoning’, zoals een nieuwsbericht hem noemde. Het zijn niet alleen sportmensen die door anderen als zonder gelijke beschouwd worden — luister maar eens naar de woorden die de voorzitter van de Nederlandse Orde van Uitvinders in 2017 schreef in het condoleanceregister van Chriet Titulaer, sterrenkundige en presentator van televisie- en radioprogramma’s over wetenschap en techniek: ‘Chriet was een mens met een groot aantal talenten op zeer uiteenlopende gebieden. Marketing, technologie, wetenschap, presentatie, overzicht en voorspellend vermogen beheerste hij op het hoogste niveau, niemand doet hem dat na.’ ‘Niemand doet hem dat na’ — dat zijn woorden die je gebruikt voor iemand die weergaloos is.

‘Weergaloos’ is een woord dat mensen gebruiken wanneer ze iemand bewonderen die bewezen heeft uniek te zijn.

Niemand doet hem dat na — in de taal van het Oude Testament is dat: ‘niemand is als hij’. En dan gaat het over JHWH, de God van Israël. Mensen zeggen het in de derde persoon, over God — zoals Mozes tegen Farao, de koning van Egypte: ‘Dan zult u beseffen dat er niemand is als de HEER, onze God’ (Ex. 8:6, NBV). JHWH zegt het over zichzelf, verderop in hetzelfde verhaal: ‘dan zult u beseffen dat er op de hele aarde niemand is als ik’ (Ex. 9:14, NBV). Maar we horen het vooral zeggen in de tweede persoon, wanneer mensen hun bewondering voor God naar hem uitspreken. Dat is wat de bidder doet in de dagtekst bovenaan deze Dag, hij begint ermee, en hij sluit ermee af: ‘Niemand is als u’.

Grootheid die JHWH uniek maakt

Niemand is als u — wat heeft dat met Gods glorie te maken? Uitspraken van het type ‘niemand is als hij’ zijn tegelijk (1) een reactie op Gods grootheid en (2) zelf een uitdrukking van die grootheid. We zien die dynamiek aan het werk in de dagtekst. De bidder in de dagtekst spreekt God rechtstreeks aan: ‘u bent groot’ — deze stellige uitspraak in de tweede persoon doet denken aan het begin van het verhaal van Gods glorie in de dagtekst van Dag 5: ‘de HEER is groot’ (Ps. 96:4, WV). De bidder versterkt die uitspraak met een synoniem van het woord glorie, in dit geval het woord naam: ‘groot is uw naam’ — als het goed is herken je de wijs Woordenschat.

Uitspraken van het type ‘niemand is als hij’ zijn tegelijk (1) een reactie op Gods grootheid en (2) zelf een uitdrukking van die grootheid.

Vervolgens maakt de bidder een vergelijking tussen JHWH aan de ene kant en ‘alle wijzen van de volken’ en ‘al hun koningen’ aan de andere kant — tenminste, dat probeert hij. Hoe wijd je de kring van wijzen en koningen ook maakt, er ‘is niemand als u’. JHWH is groter dan alle wijzen en alle koningen. Een vergelijking heeft eigenlijk niet zoveel zin. Dat onderstreept dat het hier niet gaat om ‘zomaar’ grootheid, maar om grootheid die JHWH uniek maakt. Het is dezelfde dynamiek die de bidder in de dagtekst van Dag 4 focus en houvast gaf, midden in een moeilijke situatie, en toch met vertrouwen dat JHWH antwoord zou geven: ‘Geen god is u gelijk, Heer, uw daden zijn zonder weerga. […] U bent groot, u doet wonderen, u alleen bent God.’ (Ps. 86:8-10, NBV)