Hoog verheven, oneindig dichtbij

Alle vorsten van de aarde, HEER, moeten U prijzen,
wanneer zij vernemen wat uw mond heeft gezegd.
Zij moeten de wegen van de HEER bezingen,
want de glorie van de HEER is groot.
De HEER ziet de onderdrukte, hoe verheven Hij ook is;
hoe hoog Hij ook staat, Hij zorgt voor je van ver.
(Ps. 138:4-6, WV)

De reclamemensen van het automerk Kia hebben het goed begrepen: ‘Grootsheid is altijd meer dan één ding. Het is een mix van eigenschappen.’ Bij de in 2016 geïntroduceerde Kia Niro gaat het dan concreet over ‘laag verbruik’ dat ‘moeiteloos gecombineerd’ wordt met ‘rijplezier’, en over ‘comfort met stijl’. Bij Kia noemen ze het ‘grootsheid’, in de Bijbel hebben we het dan over ‘glorie’, zoals vandaag in de dagtekst: ‘JHWH’s glorie is groot’. Als ‘glorie’ al zoveel betekent als: ‘eindeloze grootheid’, dan doet de spreker in de dagtekst er dus nog even een flinke schep bovenop: de eindeloze grootheid van JHWH is groot, zegt hij met zoveel woorden.

De wijs Tegelijk kan ons leren voorzichtig te zijn met snelle conclusies, bijvoorbeeld dat we een punt zetten achter de zin: Gods glorie zet hem op grote afstand.

Zet zo’n uitspraak God niet op grote afstand? Het antwoord op die vraag is: Ja en Nee. Ja, inderdaad, op een bepaalde manier zou je kunnen zeggen: God staat op eenzame hoogte. Je kunt eigenlijk alleen maar in superlatieven over hem spreken. In die zin staat God op grote afstand. We hebben inmiddels drie wijzen gehad: de wijs Woordenschat, de wijs Superlatief, en de wijs Weergaloos. Nu is de vierde wijs, de wijs Tegelijk, aan de beurt. Die wijs is echt onmisbaar: de wijs Tegelijk kan ons leren voorzichtig te zijn met snelle conclusies, bijvoorbeeld dat we een punt zetten achter de zin: Gods glorie zet hem op grote afstand. Het is waar: Gods glorie zet hem inderdaad op grote afstand. Maar als het over JHWH gaat moet je achter die constatering geen punt zetten.

Een mix van eigenschappen

Er is meer te zeggen, of, nog beter: er moet meer gezegd worden. Zet Gods grootheid hem op grote afstand? Ja en Nee. Het Ja hebben we gezien, nu het Nee. Dat is de ontdekking van de spreker in Psalm 138. De weergave van zijn woorden in v. 6 in de vertalingen loopt uiteen, maar de weergave in de WV, hierboven aangehaald, verdient de voorkeur: ‘De HEER ziet de onderdrukte, hoe verheven Hij ook is; hoe hoog Hij ook staat, Hij zorgt voor je van ver.’ Hoe verheven hij ook is, hoe hoog hij ook staat — dat doet er niets aan af dat JHWH oog heeft voor gewone mensen, en dan worden mensen die door anderen onderdrukt worden nadrukkelijk ingesloten. God weet wat er aan de hand is. De bidder is ervan overtuigd: JHWH houdt hem in leven, hij brengt redding.

Hoe verheven hij ook is, hoe hoog hij ook staat — dat doet er niets aan af dat JHWH oog heeft voor gewone mensen.

‘Een mix van eigenschappen’ — wat heeft dat met Gods glorie te maken? De bidder in Psalm 138 deed eerst een uitspraak, zagen we zojuist: JHWH’s glorie is groot. Nu legt hij het bewijsmateriaal op tafel. In dit geval is er verrassend nieuw bewijsmateriaal voor de bewering dat JHWH’s glorie groot is: zijn aandacht en zorg voor de onderdrukte, en dat terwijl JHWH hoog verheven is. Dat is wat JHWH’s glorie groot maakt: bij JHWH is op een of andere manier afstand niet hetzelfde als afstandelijkheid. Hij is hoogverheven, en tegelijk oneindig dichtbij. Die twee woorden moet je onthouden: en tegelijk. JHWH’s glorie is vaak te herkennen aan zo’n mix van eigenschappen. Juist die combinatie van eigenschappen is voor de bidder een reden JHWH te prijzen, en daarmee begint hij zijn gebed: ‘Ik prijs U met heel mijn hart’ (Ps. 138:1, WV). Maar ook mensen die niet aan de onderkant van de samenleving verkeren doen er goed aan zich bij de bidder aan te sluiten, en dan gaat het bijvoorbeeld ook over leiders in de samenleving: ‘Alle vorsten van de aarde, HEER, moeten U prijzen’ (Ps. 138:1, WV).