De eerste en de laatste

Ik ben de eerste en de laatste,
er is geen god buiten mij.
Wie is zoals ik? Laat hij het woord nemen.
Laat hij vertellen en aan mij ontvouwen
wat er te gebeuren stond
vanaf de dag dat ik de mensheid schiep,
en laat hij onthullen wat er gebeuren gaat.
(Jes. 44:6-7, NBV)

Ik zal de dag nooit vergeten waarop de Berlijnse Muur viel: 9 november 1989. Ik kan me nog goed herinneren waar ik was en wat ik deed toen het op het Journaal was (ik was ergens te gast en zat met een bord op schoot voor de televisie). Maar misschien heb jij dat historische moment niet bewust meegemaakt, of was je nog niet geboren.

Voor ieder mens geldt dat we een zeer beperkte ervaring van tijd hebben.

Sommige lezers van dit dagboek zullen zich nauwelijks kunnen voorstellen hoe het dagelijks leven zonder computers en slimme telefoons eruit moet hebben gezien. Andere lezers hebben die tijd nog meegemaakt. Voor ieder mens geldt dat we een zeer beperkte ervaring van tijd hebben. Er was een tijd dat we er nog niet waren, er komt een tijd dat we er niet meer zijn. De ene generatie volgt de andere op.

Afstand in tijd

JHWH is ‘de eerste en de laatste’. Dat maakt indruk, helemaal als je je verplaatst in hoe mensen in een polytheïstische cultuur zich de wereld van de goden voorstelden. Je had verschillende generaties goden, en soms ook zoiets als een generatiekloof tussen senior-goden en junior-goden. Goden gingen niet met pensioen, maar het kon wel gebeuren dat een god uit de mode raakte.

Nu begin je te begrijpen hoe bijzonder JHWH, de God van Israël, is. De Dag van gisteren zagen we dat hij afstand in ruimte overbrugt, nu zien we dat hetzelfde geldt voor afstand in tijd: JHWH is niet alleen op dit moment in het heden actief, maar was er al bij vanaf het allereerste begin van de mensengeschiedenis. En ook in de toekomst zal hij er bij zijn. Hij is niet afgelost, hij zal niet worden vervangen. Hij daagt andere goden uit. Kom maar op, als je ook zo’n bijzonder verhaal kunt vertellen.

JHWH is niet alleen op dit moment in het heden actief, maar was er al bij vanaf het allereerste begin van de mensengeschiedenis. En ook in de toekomst zal hij er bij zijn.

‘Ik ben de eerste en de laatste’ — het is in de letterlijke zin van het woord een ‘openbaring’: God zelf moet het ons vertellen, zoiets hadden mensen nooit kunnen bedenken. Deze woorden op de wijs Tegelijk worden gevolgd door woorden op de wijs Weergaloos: ‘er is geen god buiten mij.’ Geen één van de goden, en helemaal niemand van de mensen, zegt het hem na: ‘Ik ben de eerste en de laatste’.

Vaak worden die woorden in één adem uitgesproken. Maak maar een korte pauze tussen het eerste en het tweede deel van de zin. Misschien dringt het dan nog meer tot je door hoe ver het gaat wanneer JHWH zegt: ‘ik ben de eerste … en ik ben de laatste’.