Laat mij uw glorie zien

Mozes vroeg: ‘Laat mij uw »glorie« zien.’
(Ex. 33:18, NBV [‘heerlijkheid’])

Met deze vraag van Mozes vallen we midden in een verhaal. Het moment waarop de vraag gesteld wordt is een dieptepunt in de geschiedenis van de reis van het volk Israël door de woestijn onderweg van Egypte naar Kanaän. De Israëlieten hadden een godenbeeld laten maken, iets wat bij andere goden heel gewoon was. Maar JHWH is er niet van gediend: hij is niet zoals de andere goden, en je kunt hem niet vastleggen in een op jouw maat gesneden beeld. JHWH overweegt een punt te zetten achter zijn relatie met zijn volk en helemaal overnieuw te beginnen.

Mozes zit een promotie tot aartsvader niet zitten.

JHWH zegt woorden tegen Mozes die hij eens tegen Abraham zei: ‘uit jou zal ik een groot volk laten voortkomen’ (Ex. 32:10, NBV). Maar Mozes zit een promotie tot aartsvader niet zitten. Hij neemt het op voor zijn volksgenoten en ontvangt van JHWH alle ruimte om zijn talent als bemiddelaar in te zetten. De argumenten van Mozes overtuigen. Uiteindelijk slaagt Mozes erin JHWH zover te krijgen toch verder te gaan met Israël.

De goedheid van JHWH en de naam JHWH

Op dat moment stelt Mozes de vraag uit de dagtekst: ‘Laat mij uw glorie zien’. JHWH’s eerste reactie bestaat uit drie delen. Bij elk deel is het niet onmiddellijk duidelijk in wat voor zin het een antwoord is op Mozes’ vraag. Opvallend is dat JHWH in zijn reactie niet één keer het woord glorie gebruikt. Wat is dit voor een reactie? Eerst belooft JHWH een demonstratie van al zijn ‘goedheid’: ‘Ik zal al Mijn goedheid bij u voorbij laten komen’ (Ex. 33:19, HSV). Vervolgens kondigt JHWH aan dat hij waar Mozes bij is zijn ‘naam’ JHWH zal uitroepen. Tenslotte volgt een dubbele zin over de barmhartigheid van JHWH.

Die dubbele zin aan het eind verdient extra aandacht. Het lijkt alsof JHWH twee keer hetzelfde zegt, eerst in een hoofdzin (‘ik schenk genade aan …’) en vervolgens in een bijzin (‘… wie ik genade wil schenken’), en dan nog een keer een hoofdzin (‘ik ben barmhartig voor …’) en een bijzin (‘… wie ik barmhartig wil zijn’). Deze manier van zeggen met eerst een hoofdzin en dan een bijzin die hetzelfde lijkt te zeggen is meer dan een eenvoudige herhaling. Je gebruikte zo’n manier van zeggen om aan te geven dat jij helemaal zelf bepaalt wat jij doet. Een mooi voorbeeld vind je in de bekende woorden: ‘Ik ben die ik ben’ (Ex. 3:14, HSV). Dat betekent zoveel als: ik ben vrij helemaal zelf te bepalen wie ik ben, ik heb de macht helemaal zelf te bepalen wie ik ben; niemand dwingt mij, niemand houdt mij tegen.

Je gebruikte zo’n manier van zeggen om aan te geven dat jij helemaal zelf bepaalt wat jij doet.

‘Ik schenk genade aan wie ik genade wil schenken’ — in de eerste zin zegt JHWH: ik ben helemaal vrij genade te schenken aan wie ik wil, niemand dwingt mij; ik heb de macht genade te schenken aan wie ik wil, niemand houdt mij tegen. ‘Ik ben barmhartig voor wie ik barmhartig wil zijn’ — in de tweede zin horen we dezelfde manier van zeggen, en nu gaat het over barmhartigheid. Genade en barmhartigheid — dat is eigenlijk twee keer hetzelfde. Dat is verrassend, want gezien de omstandigheden van het moment zou het niet raar zijn als een boodschap van ‘vrije’ genade zou zijn gevolgd door een boodschap van even ‘vrije’ verontwaardiging (vgl. Ex. 32:10).

Ondertussen blijven we wel met een paar vragen zitten: wat hebben JHWH’s goedheid, zijn naam, en zijn barmhartigheid te maken met JHWH’s glorie? En dan nog een vraag: wat heeft Mozes uiteindelijk gezien? Net als Mozes moeten we een dag wachten om te begrijpen in welke zin wat hij tot nu toe allemaal van JHWH gehoord heeft een antwoord is op de vraag, ‘laat mij uw glorie zien’.