‘Kom tot inkeer en breng jezelf in veiligheid.’
Lucas 13:1-9 (NBV)
Onlangs las ik tijdens de godsdienstles met mijn leerlingen een oud Engels verhaal, The Pardoner’s Tale, uit de verzameling The Canterbury Tales van Geoffrey Chaucer. De verhaallijn is als volgt: drie vrienden zitten in een café als er iemand naar binnenkomt en zegt dat een figuur met de naam De Dood een vriend van hen te grazen heeft genomen. Ze gaan gelijk op zoek naar de dader om deze een lesje te leren. Al zoekende komen ze een oude herder tegen die hen vertelt dat hij iemand heeft gezien in het bos. Ze lopen het bos in, totdat ze bij een grote, oude eik komen waar een berg met geld ligt. Ze zijn rijk! Om de vondst van deze schat te vieren gaat een van de drie vrienden naar het dorp om een paar flessen wijn te kopen. Terwijl hij op weg gaat bedenken de twee achtergebleven vrienden een plan om hun vriend uit de weg te ruimen, zodat ze zelf meer geld hebben. Maar de vriend die naar het dorp loopt krijgt dezelfde gedachten. Hij besluit om rattengif in twee van de drie flessen wijn te doen. Uiteindelijk komt hij terug bij de grote, oude eik. Daar wordt hij overmeesterd door zijn vrienden en gedood. Deze twee drinken daarna van de wijn om het slagen van hun plan te vieren. Maar ook zij sterven, bij de grote, oude eik. Door hun hebberigheid hebben ze alle drie De Dood gevonden.
Terwijl het einde van dit verhaal werd voorgelezen schreeuwde een leerling door de klas: ‘Karma!’
Terwijl het einde van dit verhaal werd voorgelezen schreeuwde een leerling door de klas: ‘Karma!’ ‘Ja, meneer, dat is karma’. Ik vroeg: ‘Weet je waar dat woord vandaan komt en wat het betekent?’ Maar hij had geen idee. Wel wist hij te vertellen hoe het principe van karma werkt: je krijgt wat je verdient. Als je getroffen wordt door ellende, dan ligt de oorzaak in je eigen verleden. Of positief gesteld, als het je voor de wind gaat dan komt het door de goede dingen die je eerder hebt gedacht, gezegd of gedaan.
Deze gedachte is springlevend onder de jeugd. Als er ergens iets mis gaat roepen ze al heel snel ‘karma!’. Maar niet alleen onder de jeugd. Toen twee jaar geleden in Mekka een hijskraan op de Grote Moskee was gevallen en er meer dan 100 doden vielen, vond een politica het nodig om te twitteren: ‘Karma is a bitch #9/11’. Ook in ons dagelijks taalgebruik kennen we spreekwoorden met zo’n strekking. ‘Boontje komt om zijn loontje’. ‘Wie goed doet, goed ontmoet’. ‘Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in’. Deze laatste staat zelfs in de bijbel (Spreuken 26:27, maar zie ook Spreuken 1:17-18 of Psalm 7:15-17).
‘Je krijgt wat je verdient’. Karma. Ik durf te beweren dat dit principe ook leeft in de christelijke kerk.
‘Je krijgt wat je verdient’. Karma. Ik durf te beweren dat dit principe ook leeft in de christelijke kerk. Natuurlijk zullen we dat zo niet benoemen. We kennen in de christelijke traditie een gezonde allergie voor begrippen die ruiken naar New Age of het hindoeïsme. Maar toch… Zegen of ellende koppelen we al heel snel aan een oordeel van God. Of concreter gezegd, aan de maat van onze heiligheid of het gebrek hieraan. Wat we uit Gods handen ontvangen hangt dan af van onze eigen morele prestaties, ons eigen goede gedrag.
Vermoorde pelgrims
Maar is dat wel bijbels christendom? Is dat hoe geloven werkt? Of begeven we ons hier op een heel gevaarlijke weg? In Lucas 13:1-9 wordt het thema voor de voeten van Jezus geworpen. Laten we inzoomen op deze ontmoeting van Jezus met zijn publiek. Enkele mensen die onlangs in Jeruzalem zijn geweest, brengen verslag uit van een schokkende gebeurtenis op het tempelplein. Vers 1: ‘Er waren op dat moment ook enkele mensen aanwezig die hem vertelden over de Galileeërs van wie Pilatus het bloed vermengd had met hun offers’. Wat is hiervan de achtergrond? Er waren pelgrims uit Galilea naar Jeruzalem afgereisd om te offeren bij de tempel. Terwijl ze dat deden werden ze vermoord door Pilatus. Heftig. In Joodse bronnen wordt het bestuur van deze Romeinse machthebber getypeerd als ‘hard, hebzuchtig en wreed’ (Flavius Josephus in De oude geschiedenis van de Joden; Philo in Bezoek aan Gaius). Dit kost hem ook zijn eigen politieke carrière. Deze eindigt in 36 na Chr. als hij een bloedbad aanricht onder de Samaritanen op hun heilige berg, de Gerizim. Het betekent zijn ontslag in dienst van Rome. Pilatus is een meedogenloze bestuurder die het geweld niet schuwt als politiek middel. Of gewoon om de Joodse godsdienst te schofferen.
Jezus voelt haarfijn aan wat er gedacht wordt.
Dat blijkt dus ook wel uit dit nieuwsbericht dat nu aan Jezus wordt doorgegeven. Uit zijn reactie blijkt dat Hij haarfijn aanvoelt wat er gedacht wordt door deze boodschappers. Vers 2: ‘Denken jullie dat die Galileeërs grotere zondaars waren dan alle andere Galileeërs, omdat ze dat ondergaan hebben?’ Hebben deze Galileeërs deze ramp aan zichzelf te danken, omdat ze meer gezondigd hebben dan de anderen uit die provincie? Zijn ze zó ongehoorzaam geweest tegenover God dat ze hiervoor gestraft worden? Jezus haalt er nog een gebeurtenis bij om zijn antwoord kracht bij te zetten. Vers 4: ‘Of die achttien die stierven doordat de Siloamtoren op hen viel – denken jullie dat zij schuldiger waren dan alle andere mensen die in Jeruzalem wonen?’
Oproep tot inkeer
Is hier sprake van een vorm van karma? Goddelijke vergelding? In beide situaties is het antwoord van Jezus duidelijk: ‘Zeker niet, zeg ik jullie, maar als jullie niet tot inkeer komen, zul je allemaal net zo sterven als zij’. We kennen Jezus meestal als iemand die erg veel barmhartigheid en medelijden toont met mensen die lijden. Maar het gaat hem nu niet om de slachtoffers. Het gaat Jezus om de mensen die dit nieuws uit Jeruzalem verspreidden. Het gaat Hem om de menigte die daar om Hem heen staat. Hij waarschuwt hen voor hun eigen toekomst door de schokkende beelden van het bloedbad en de verpletterde mensen heel dicht bij henzelf te brengen. Als ze niet tot inkeer komen dan zal hun datzelfde scenario treffen.
Waarom zegt Jezus dat? Waarvan moeten ze dan tot inkeer komen? Wat deugt er misschien niet aan de manier van hoe ze nu in het leven staan? Jezus bevestigt dat God inderdaad mensen zal oordelen, zowel goed als kwaad. Maar waar gaat het dan mis? Waarom reageert Jezus zo scherp op de vragen die voor zijn voeten geworpen worden? Om twee redenen: Jezus heeft in de eerste plaats kritiek op hun vergeldingsleer. Ze denken veel te sterk vanuit het principe ‘je krijgt wat je verdient’. Daardoor is hun blik veel te veel op zichzelf en andere mensen gericht. Ze kijken te weinig naar Gods karakter en wat Hij doet in de wereld. Jezus grootste punt van kritiek is – in de tweede plaats – dat ze geen oog hebben voor de tijd waarin ze leven. Ze zien niet waar God aan het werk is met zijn genade. Ze denken de agenda van God te kennen, maar zitten er helemaal naast. Iets eerder in het gesprek, in de laatste verzen van Lukas 12, zegt Hij ook tegen ze: ‘Huichelaars! De aanblik van de aarde en de hemel kunnen jullie duiden, hoe kan het dan dat jullie deze tijd niet kunnen duiden?’
Jezus’ publiek mist inzicht in het tijdpad van Gods agenda en hun vergeldingsleer klopt niet.
Ze stonden oog in oog met Jezus! De langverwachte messias door wie God een beslissende rol zou spelen in de eindtijd. De tijd van Gods ontferming en genade voor mensen is niet duidelijker en tastbaarder geweest dan in het leven van deze Galileeër. In alles wat Hij zei en deed nodigde Jezus zijn hoorders uit om het koninkrijk van God binnen te gaan. Toch lijkt het erop dat de meesten uit het publiek de uitnodiging voor dat feest laten schieten. Waarom? Ze missen inzicht in het tijdpad van Gods agenda met de wereld en hun vergeldingsleer deugt niet. Van beiden hadden ze zich moeten bekeren.
Ernstig appel
Hier raakt dit verhaal ook aan ons leven. Er wordt ook op ons een ernstig appel gedaan. Misschien ben je nog zoekend in wat het christelijke geloof voor jou kan betekenen. Of misschien heb je niet zo lang geleden een keuze gemaakt om jezelf christen te noemen. Wat is dan de basis van jouw relatie met God? Heb je begrepen wat je van God allemaal ontvangen mag en wat daar de reden van is?
Wat is de basis van jouw relatie met God?
In gesprekken met jongeren tijdens hun doopstudie probeer ik die vragen altijd ter sprake te brengen. Wat is de basis voor jouw relatie met God? Wat zijn je motieven om je te laten dopen? Waar vertrouw je op voor je veiligheid en je geborgenheid in God? Zoek je dat vooral bij jezelf? Bijvoorbeeld in een beslissing die je genomen hebt? Het moment dat je je hand opstak tijdens een oproep in een kerkdienst? Of in het bidden van een bekeringsgebed? Of het aannemen van een aantal geloofswaarheden? Is de basis voor jouw relatie met God dat je een bijzondere spirituele ervaring moet hebben gehad?
Ik hoop niet dat je vertrouwt op je eigen beslissingen of de oprechtheid van je hart. Ik hoop dat je vertrouwt op de genade van God. Dat je bij jezelf hebt gemerkt dat God nieuwe verlangens in je hart heeft gegeven. Dat je ogen zijn opengegaan voor Jezus. Dat je steeds meer geloof gaat hechten aan wat Hij heeft gezegd en gedaan. Dat je gaat begrijpen dat een mens zichzelf niet in veiligheid brengt door zijn eigen morele prestaties. Het is God die jouw leven veilig in zijn handen draagt en bewaart.
Het is God die jouw leven veilig in zijn handen draagt en bewaart.
Vruchten aan de vijgenboom
Als die veranderingen in jouw denken plaatsvinden, dan is dat als vruchten die zichtbaar worden aan de vijgenboom (Jeremia 8:13, Hosea 9:10, Micha 7:1). In het Oude Testament is de vijgenboom, samen met de wijnstok, vaak een symbool voor de geestelijke conditie van een mens. Christenen krijgen een topconditie als ze dagelijks beseffen dat alle zegeningen van een leven met God afhangen van zijn liefde en genade, niet van henzelf.
Christenen krijgen een topconditie als ze dagelijks beseffen dat alle zegeningen van een leven met God afhangen van zijn liefde en genade, niet van henzelf.
Als je weinig tot niks met geloven in God hebt, is dit verhaal een waarschuwing. Jezus waarschuwt vaak voor de realiteit van het Laatste Oordeel. Hij is geduldig en nodigt jou ook vandaag uit om op Hem te vertrouwen. Hij doet moeite om jou te bereiken en de grond te bewerken. Maar als er uiteindelijk geen vruchten zichtbaar worden, dan dient de vijgenboom tot niks en put hij de grond alleen maar uit. Dan zal er zeker een moment komen waarop de vijgenboom omgehakt wordt. Je hebt alles te verliezen als je niet tot inkeer komt!
Waarschuwing uit liefde
Dat is geen bangmakerij van Jezus. Dat is een waarschuwing uit liefde. Een liefde onpeilbaar zo diep. Waaruit blijkt dat dan? Daar wil ik mee afsluiten. Ik begon met de gedachte van karma. ’Je krijgt wat je verdient’. Springlevend onder jongeren én volwassenen. Binnen en buiten de kerk. Maar die manier van denken, los van de woorden die je ervoor gebruikt, staat haaks op het evangelie van Jezus. De bijbel beschrijft een God die keer op keer het initiatief neemt om de mensen genadig te zijn. Mensen die het inderdaad over zichzelf afroepen dat ellende en narigheid op hun pad komt. Want een leven zonder God, een leven dat niet verbonden is met haar Bron, is uiteindelijk een doodlopende weg. Jezus maakt in Lucas 13 zelfs duidelijk dat tragische gebeurtenissen, zoals met de toren van Siloam of het bloedbad op het tempelplein, een waarschuwing zijn voor een definitief oordeel dat over de wereld zal komen. C.S. Lewis schreef ooit de gedachte op dat het lijden ‘Gods megafoon is om een dove wereld wakker te schudden’ (Het probleem van het lijden, 1940). Maar veel mensen rondom Jezus waren niet alleen horende doof, ze waren ook ziende blind. Ze zagen niet met wie ze te maken hadden. Ze hadden niet door wie er tegenover hen stond. Ze hadden geen inzicht in de tekenen van de tijd (Matteüs 13:13-15).
De bijbel beschrijft een God die keer op keer het initiatief neemt om de mensen genadig te zijn.
Gedreven door pure liefde ging Jezus op weg naar Jeruzalem. Hij wist van zichzelf dat Hij een cruciale rol zou spelen in het Laatste Oordeel van God. In Jeruzalem zou Hij worden bespot, mishandeld en bespuwd onder het bestuur van dezelfde Pilatus (Lucas 12:51, 18:31-34). Jezus wist aan wat voor brute handen Hij zich zou overgeven. Hij kende de schokkende nieuwsberichten uit Jeruzalem. Hij wist dat Hij een wrede dood tegemoet zou gaan. Zijn bloed heeft rijkelijk gevloeid. Deze Galileeër, deze Mens, werd zo op een unieke manier tot een offer voor velen. De enige Mens zonder zonde stierf de dood van een zondaar. Door het oordeel van God te dragen is de weg vrij voor herstel van de relatie tussen God en mensen. Een weg waardoor wij niet langer krijgen wat we verdienen. Zelfs toen de Romeinse loopjongens van Pilatus Hem hadden vastgespijkerd op het kruishout, deed Jezus voorbede voor zijn vijanden; ‘Vader, vergeef hun, want ze weten niet wat ze doen’ (Lucas 23:34). Iedere vorm van karmageloof werd op Golgotha met de grond gelijk gemaakt!
Iedere vorm van karmageloof werd op Golgotha met de grond gelijk gemaakt!
Het lege graf op de Paasmorgen onderstreept dat. De Opgestane Heer roept iedereen op om tot inkeer te komen. Wereldwijd waar dit evangelie wordt verkondigd. Waar sta jij ten opzichte van God? Naar welke toekomst brengt jou de weg die jij nu gaat? Breng jezelf in veiligheid! Vertrouw op Jezus. Vertrouw niet op je eigen morele prestaties. Maar vertrouw op Hem in alles. Verheug je in wat Hij tot stand heeft gebracht. Voor jou. Laat Gods liefde en genade iedere dag de brandstof zijn voor onze relatie met Hem en de mensen om ons heen.
