9-10 oktober 2023: conferentie 'Het Evangelie in een seculiere tijd'

×

De onterechte tegenstelling tussen koninkrijk en kruis

Boekbespreking van: Jeremy Treat, The Crucified King: Atonement and Kingdom in Biblical and Systematic Theology (Grand Rapids: Zondervan, 2014), 320 pages, $26.99.

Ik heb een speciale voorliefde voor boeken die valse tegenstellingen ontmaskeren. En zoals Michael Horton in zijn voorwoord zegt, doet Jeremy Treat dit heel effectief met een aantal hiervan, zoals Oude Testament tegenover Nieuwe Testament, Jezus tegenover Paulus, en Bijbelse theologie tegenover systematische theologie. Maar Treats belangrijkste mikpunt is een onterecht gemaakte tegenstelling die in evangelicale kringen springlevend is, namelijk die van het koninkrijk tegenover het kruis, Gods herstelde heerschappij versus Christus’ verzoenende dood.

Op zowel wetenschappelijk als populair niveau worden het koninkrijk en het kruis te vaak tegen elkaar opgezet. In de inleiding biedt Treat – predikant van Reality LA in Hollywood, Amerika, en adjunct-professor in Biola – een aantal redenen waarom dit zo is. Enkele van deze redenen zijn de gevolgen van de debatten tussen degenen die het ene benadrukken ten koste van het andere, en de versnippering van Bijbelse studies na de Verlichting.

Het kruis staat niet alleen voor de grote ruil (plaatsvervangende verzoening), maar ook voor de grote overgang (de eschatologische wending van de tijd).

Als reactie hierop probeert Treat op de juiste manier koninkrijk en kruis met elkaar in verband te brengen, door hun relatie te beschrijven aan de hand van de perspectieven van zowel de Bijbelse als de systematische theologie. Een van de belangrijkste stellingen van het boek komt in de inleiding al naar voren: ‘Het kruis staat niet alleen voor de grote ruil (plaatsvervangende verzoening), maar ook voor de grote overgang (de eschatologische wending van de tijd)’ (49). Hoofdstuk 1 beschrijft het patroon van de koninklijke overwinning door het verzoenend lijden dat zich door het hele Oude Testament heen ontwikkelt, zoals bijvoorbeeld te zien is in het proto-evangelie (Gen. 3:15), de inwijding van het verbond, de Exodus, het leven van David en de profetieën van Jesaja en Zacharia.

Tegen deze achtergrond biedt hoofdstuk 2 een gedetailleerde studie van het werk van Jesaja’s lijdende dienstknecht (Jesaja 52:13-53:12), met het argument dat ‘de dienstknecht de Davidische koning is die een nieuwe uittocht teweeg zal brengen en daardoor Gods koninkrijk zal vestigen door middel van zijn zelfopofferend lijden’ (69). Hoofdstuk 3 biedt een gedetailleerde studie van de relatie tussen koninkrijk en kruis in Markus, een studie geworteld in Jesaja’s nieuwe exodus. Treat stelt dat ‘de messiaanse missie culmineert in Golgotha, waar de gekruisigde koning zijn koninkrijk vestigt door middel van het kruis’ (110). Hoofdstuk 4 onderzoekt twee andere representatieve nieuwtestamentische passages, Kolossenzen 1:15-20 en Openbaring 5:5-10, die de offerdood van Jezus als basis voor zijn universele heerschappij presenteren. En hoofdstuk 5 brengt deze Bijbels-theologische lijnen samen en verduidelijkt ze.

Vanaf hoofdstuk 6 tot aan het einde verschuift de aandacht naar de systematische theologie, te beginnen met een heroverweging van Christus’ staat van vernedering en verhoging en het drievoudige ambt van profeet, priester en koning. Wat het eerste betreft, stelt Treat met kracht dat deze staten niet strikt opeenvolgend zijn. In plaats daarvan is ‘het juiste standpunt verhoging in vernedering binnen een bredere progressie van verhoging door vernedering’ (156). Wat betreft het drievoudige ambt van Christus, stelt Treat, wederom overtuigend, dat deze drie ambten niet totaal los van elkaar staan en dat ze niet ieder overeenkomen met verschillende fasen van Christus’ werk. In sterke mate puttend uit Calvijn, benadrukt Treat dat het kruis evenzeer een koninklijk en profetisch werk is als een priesterlijk werk (165-73).

Het kruis is evenzeer een koninklijk en profetisch werk als een priesterlijk werk.

Hoofdstuk 7 geeft een overzicht van de dubbele gevaren van reductionisme en relativisme in de verzoeningstheologie. Treat pleit in plaats daarvan voor een ‘uitgestrekte specificiteit’ waarin Christus’ verlossingswerk wordt gezien als veelzijdig, maar de verschillende aspecten ervan een zekere samenhang, orde en rangorde hebben. Voortbouwend hierop probeert hoofdstuk 8 de twee opvattingen over het kruis die vaak tegenover elkaar gesteld worden te integreren, namelijk: Christus Victor en verzoening door plaatsvervangend straflijden. Vooral gebruikmakend van het werk van Henri Blocher en Sinclair Ferguson, pleit Treat voor ‘Christus Victor door plaatsvervangend straflijden’. In een van de meest constructieve bijdragen van het boek laat Treat zien hoe het werk van Christus de werken van satan stap voor stap ongedaan maakt, door aan te tonen dat ‘plaatsvervangend straflijden rechtstreeks het kernprobleem tussen God en de mensheid (toorn/schuld) aanpakt, terwijl Christus Victor het afgeleide probleem van de menselijke gebondenheid aan satan aanpakt’. Met andere woorden, ‘de overwinning van het kruis is afhankelijk van het plaatsvervangende lijden van Christus’ (224).

Hoofdstuk 9 ontvouwt de kruisvormige gestalte van het koninkrijk. In een kritische dialoog met Jurgen Moltmann stelt Treat dat ‘tussen de opstanding en de wederkomst van Christus, het koninkrijk van God verborgen is onder het kruis’ en dat ‘het koninkrijk voortgang maakt door het kruis op ons te nemen en verborgen is in de ogen van in zonde gevallen mensen door de zwakheid en de dwaasheid van het kruis” (230). Hoofdstuk 10 sluit af met een paar opmerkingen over de geschiedenis en de logica van de verlossing.

Dit boek is van cruciaal belang omdat wat velen ten onrechte hebben gescheiden, Treat op bijbelse wijze samenvoegt. Christenen die het kruis terecht waarderen, mogen het koninkrijk niet verwaarlozen; Christenen die het koninkrijk terecht bevorderen, moeten geen afkeer hebben van het kruis. Door zorgvuldige exegese en theologische analyse toont Treat herhaaldelijk aan dat het koninkrijk en het kruis niet op gespannen voet met elkaar staan, maar dat het koninkrijk en het kruis elkaar juist verklaren. Het kruis vestigt het koninkrijk; het koninkrijk is het doel van het kruis. En het koninkrijk is alleen maar goed nieuws, juist omdat het de heerschappij van een koning is die stierf om zijn vijanden te redden.

Dit boek zal je helpen om Christus vanuit de hele Schrift te prediken.

Dit is een bijzonder belangrijk boek voor predikanten. Het diep doorgronden van de redeneringen in dit boek zal je helpen om te onderscheiden hoe het kruis werkelijk het scharnier is waar de hele Bijbelse verhaallijn om draait. Het zal je helpen om Christus vanuit de hele Schrift te prediken, omdat je beter ziet hoe zijn werk het patroon van het koninkrijk dat zich door de Schrift heen ontwikkelt vervult. Denk eens aan de dubbele definitie van het koninkrijk van God die Treat geeft. Ten eerste: ‘Het ontwerp van Gods koninkrijk in de schepping: Gods heerschappij door zijn koninklijke dienaren over de schepping’. Ten tweede: ‘De komst van Gods koninkrijk in de verlossing: Gods verlossende heerschappij door Christus en zijn verzoende dienstknechten over de nieuwe schepping’ (43). Dit is eenvoudig gezegd, maar het weeft op elegante wijze een prachtig web van Bijbelse leerstellingen.

Hetzelfde kan gezegd worden van het hele boek. Dit is de gepubliceerde versie van Treats proefschrift dat hij verdedigde aan Wheaton University, dus er zijn genoeg voetnoten en gedetailleerde redeneringen. Toch is het proza van Treat kort en helder, af en toe onderbroken door kernachtige samenvattingen. Het lezen van The Crucified King vereist wat werk, maar het is precies dit soort werk dat zij die Gods Woord prediken graag willen doen.

Augustinus: ‘Hij verdroeg de dood als een lam; hij verslond het als een leeuw’

De kern van het boek wordt samengevat in het gezegde van Augustinus: ‘Hij verdroeg de dood als een lam; hij verslond het als een leeuw’ (123). Dus neem op en lees, en verheugt u zich in onze gekruisigde Koning.

Vertaald door Kees van Kralingen

Noot van de vertaler: ik heb dankbaar gebruik gemaakt van dit boek van Treat voor een artikel met de titel ‘Christus als middel tot verzoening met God: een evangeliecentrisch perspectief’, in: William den Boer (red.), Hoe kan Jezus’ kruisdood ons verlossen? Christus victor en Verzoening door voldoening in verleden en heden (Buijten & Schipperheijn: Amsterdam 2020) (te verschijnen).

Noot van de redactie: 

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op 9Marks.

Laad meer
Laden