En, niet te vergeten: ‘naam’!

HEER, onze Heer,

hoe machtig is uw naam

op heel de aarde.

U die aan de hemel uw luister toont.

(Ps. 8:2 en 10, NBV)

In de dagtekst een paar Dagen geleden zagen we twee uitdrukkingen naast elkaar staan: de glorie van de HEER en de luister van onze God. Het ging niet over twee verschillende dingen, alsof mensen eerst JHWH’s glorie zullen zien en vervolgens zijn luister. De twee woordgroepen gaan beide over één en dezelfde werkelijkheid: JHWH, de God van Israël, op zijn best. Beide uitdrukkingen zitten wat betreft betekenis heel dicht bij elkaar. Inmiddels hebben we al een paar meer van zulke ‘synoniemen’ langs zien komen: glans, luister, majesteit, pracht, verhevenheid.

Soms is de verwantschap tussen synonieme woorden gemakkelijk te herkennen aan de opbouw van de zin, zoals in het zojuist genoemde voorbeeld: ‘dan zal men de glorie van de HEER zien, de luister van onze God’. In andere gevallen staat een woord met een vergelijkbare betekenis als het woord glorie op zichzelf, zonder een tweede woord uit de glorie-woordenschat erbij. Op het eerste gezicht lijkt het woord luister in het tekstgedeelte boven aan de Dag van vandaag een voorbeeld te zijn van zo’n op zichzelf staand glorie-woord. We zijn het woord al eerder tegengekomen als een van de synoniemen van het woord glorie. In de zin ‘U die aan de hemel uw luister toont’ krijg je dus ook de wijs ‘Woordenschat’ te horen, niet door middel van het woord glorie, maar met een synoniem: ‘luister’.

Het woord naam zou je misschien niet gelijk verwachten in het rijtje synoniemen van glorie.

Eén woord zou je misschien niet gelijk verwachten in het rijtje synoniemen van glorie: het woord naam. Maar je hoorde het woord al in de woorden van de bidder aan het begin van deze Dag: ‘hoe machtig is uw naam op heel de aarde. U die aan de hemel uw luister toont.’ ‘Aarde’ en ‘hemel’ geven een goed beeld van de enorme reikwijdte van JHWH’s glorie. In dit geval wordt voor elk een eigen woord voor glorie gebruikt, naam voor de aarde, luister voor de hemel. Als je dat ziet, begrijp je dat in dit geval het woord luister hier niet op zichzelf staat. Je kunt het verbinden met het woord naam een paar regels eerder.

JHWH’s naam en de plaats van de mens

In een andere Psalm drukt de bidder een zelfde gedachte op net even een andere manier uit.

Laten zij loven de naam van de HEER,

Alleen zijn naam is hoogverheven,

zijn »glorie« gaat aarde en hemel te boven.

(Ps. 148:13, NBV [‘luister’])

Het gaat opnieuw over aarde en hemel, maar nu wordt voor beide sferen één woord gebruikt: glorie. In de zin ervoor vind je weer het woord naam. ‘Zijn naam is hoogverheven’ — die zin heeft een vergelijkbare strekking als de volgende: ‘zijn glorie gaat aarde en hemel te boven.’ Die laatste zin maakt het wel vele malen concreter: boven de aarde, en vervolgens ook nog eens boven de hemel — hoger kun je het je niet voorstellen. Je mag dus concluderen dat de woorden glorie en naam elkaar kunnen afwisselen met weinig of geen verschil in betekenis.

De woorden glorie en naam kunnen elkaar afwisselen met weinig of geen verschil in betekenis.

Daarom voelt het woord naam zich helemaal thuis in een rijtje met woorden als ‘glorie’, ‘glans’, ‘luister’, ‘majesteit’, en ‘pracht’. De God die luistert naar de naam JHWH, heeft een hoge positie, dat kun je zien aan zijn bijzondere naam. Hoe ‘machtig’ die naam is, kun je zien door naar de hemel te kijken — net als de bidder in de dagtekst een paar Dagen geleden deed (‘hij heeft de hemel gemaakt’, Ps. 96:5). Daar heeft JHWH zijn ‘luister’ tentoongesteld.

De woorden van de dagtekst staan niet alleen aan het begin van de Psalm, maar ook aan het eind van de Psalm. Op die manier begint en eindigt de psalm met een uitspraak over Gods glorie. Daartussen in gaat het over de bijzondere plaats van de mens en over Gods speciale aandacht voor mensen. Er wordt een uitzonderlijk positief beeld neergezet van mensen binnen het geheel van Gods schepping. Dat mag gezegd worden. Maar om te voorkomen dat wij mensen onszelf te hoog inschatten is het wel zo veilig, en realistisch, dat positieve mensbeeld te omlijsten met een uitspraak die wijst op de glorie van JHWH, de God die ons mensen geschapen heeft en Heer is van ons mensen allemaal.